شناسنامه‌ی کتاب
نام کتاب: کتاب گورستان – The Graveyard Book
نام نویسنده: نیل گیمن – Neil Gaiman
سال انتشار: ۲۰۰۸
ناشرین کتاب در ایران:
نشر پریان، به ترجمه‌ی فرزاد فربد.
نشر افق، به ترجمه‌ی عبید آشتیانی.
معرفی نویسنده
نیل گیمن بدون کوچکترین تردیدی یکی از برجسته‌ترین نویسندگان ژانر فانتزی یا نویسندگان ادبی معاصر است. او خالق شاهکارهایی نظیر سندمن[1] است؛ اثری که مدال افتخار کمیک‌ها و از برجسته‌ترین آثار ادبیات ژانری و دارک فانتزی است. از جمله آثار برجسته‌ی او می‌توان به اثر کلاسیک خدایان آمریکایی[2] اشاره کرد که در چند سال اخیر اقتباس نسبتا مناسبی از آن در قالب اثر تلویزیونی ساخته شده. از دیگر آثار مشهور او می‌توان به کتاب و انیمیشن ماندگار کورالاین[3]، کتاب و مینیسریال فال نیک[4]، ناکجا[5] و اقیانوس انتهای جاده[6] اشاره کرد.
گیمن تنها نویسنده فانتزی‌نویس دوران ما است که شاید شانسی واقعی برای بردن نوبل ادبیات داشته باشد و اگر نگاهی به کارنامه‌ی شگفت‌انگیز او بیاندازیم متوجه می‌شویم این جایزه بی‌شک لیاقت گیمن را دارد.
نقد کتاب گورستان
بارها از من سوال شده: «چرا نیل گیمن رو این‌قدر دوست داری؟» جواب‌دادن به این پرسش کاری راحت و درعین‌حال سخت است. گاهی جواب‌دادن به ساده‌ترین سوالات نیاز به متنی طولانی دارد. و بازنگری اثری با عنوان «کتاب گورستان» شاید جواب این سوال را بدهد.
موضوع واقعی کتاب گورستان، زندگیست. کتابی در باب رشد، آموختن و رهاشدن یک کودک در دنیای واقعی. پرداختن به زندگی در فضای گورستان، مانند توجه به خطی سفید در برگی سیاه است. داستانی که ۱۸ سال طول کشید تا از ایده به متنی پخته تبدیل شود. شاید اگر نیل گیمن ۲۵ساله این کتاب را می‌نوشت به موفقیت امروزش نمی‌رسید. محک نویسنده در زندگی و تجربه‌ی پدر بودنش به او کمک کرد تا معنی شکست شکوهمند والدین در تربیت فرزندان را به او بیاموزد و نویسنده توانست به شکلی موفقیت‌آمیز این تجربه را در کتاب منعکس کند. کتاب گورستان تفسیری زیبا و واقعی از رابطه والدین و فرزند را نشان می‌دهد و همچنین چه برای بزرگ‌سالان و چه کودکان موضوعش را تازه و مهم جلوه می‌دهد. مسئولیت غیرممکن رشد یک انسان هرگز پایان ایده‌آل و رویایی ندارد؛ اشتباهات و کاستی‌های این رابطه عنصر جدایی‌ناپذیر این معادله‌اند که زندگی را معنادارتر می‌کنند.
کتاب گورستان نمونه‌ی کاملی از ترکیب داستان کوتاه در داستان بلند، ادبیات قدرتمند و پردازش ماهرانه است. داستانی که با الهام از اثر مشهور کتاب جنگل[7] و گشت‌زدن پسر دو ساله‌ی خود گیمن در یک گورستان متولد شد و داستان زندگی و رشد پسری یتیم در گورستانی اسرارآمیز را بازگو کرد.
داستان از جایی شروع می‌شود که قاتلی به نام جک[8] به خانه‌ی نقش اصلی، نوبادی[9]، حمله می‌کند و والدین او را به قتل می‌رساند. نوبادی دو ساله شانس می‌آورد، چهاردست‌وپا از خانه خارج می‌شود و به یک گورستان می‌رود. ارواح والدین نوبادی از ارواح گورستان می‌خواهند تا از کودکشان محفاظت کنند و ارواح بعد از دست‌به‌سر کردن جک قاتل، مسئولیت این کودک را به‌عهده می‌گیرند.
اولین زیبایی داستان فضای گورستان است. نیل گیمن عادت دارد از اساطیر، باورها، دانش و رسوم ملت‌های مختلف در یک داستان استفاده کند و محیط وسیع گورستان این قابلیت را به او داده است. از آنجا که گورستان مکانی قدیمیست، ارواح گوناگون از قرون و اعصار مختلف در آن زندگی می‌کنند. جالب این است که آن‌ها هنوز دیدگاه‌های کهنه و منحصربه‌فرد دوره‌ی خودشان را دارند و دانش‌شان را با دیدگاهی متمایز با نوبادی تقسیم می‌کنند. دیدن نقطه نظرهای این ارواح و شنیدن داستان‌هایشان یکی از جذاب‌ترین صفات این کتاب است. ارواح گوناگون مسئولیت تربیت و آموزش نوبادی را قبول می‌کنند و در وهله‌های مختلفِ زندگی‌اش او را راهنمایی می‌کنند و همین آموزش‌های متنوع و مفید از دنیا، جادو و تاریخ، نوبادی را به کاراکتری پویا تبدیل می‌کند.
زیبایی دیگر کتاب در فصل‌بندی‌های حساب‌شده‌ی آن است. کتاب گورستان دارای ۹ فصل می‌باشد که هرکدام حکم داستانی کوتاه و مستقل را دارند که زنجیروار به هم متصل شدند تا پایانی زیبا را پدید بیاورند. ما در هر فصل شاهد رشد سنی و عقلی نوبادی هستیم. او در هر دوره از زندگی‌اش با مشکلاتی گوناگون دست‌وپنچه نرم می‌کند. هدف این مشکلات صرفا خلق چند لحظه‌ی هیجان‌انگیز و اکشن نیست. توجه نیل گیمن عموما به توئیست‌ها و هیجان‌های کاذب داستان‌هایش نیست، بلکه قصد دارد از طریق حکایاتش رابطه‌ی بین انسان‌ها با باورها، جادوها و گذشته‌شان را به تصویر بکشد. هدف هرکدام از این فصل‌ها رشد و تحول نوبادی به مردی بالغ‌تر است. از آنجا که نوبادی حق خروج از گورستان را نداشته، تماشای دنیا از چشمان بکر او تجربه‌ای تازه و باطراوت شده است. ماجراجویی‌های نوبادی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: درک بهتر دنیای گورستان، درک بهتر دنیای انسانی.
قیّم نوبادی، سایلس[10]، به او حق خروج از گورستان را نمی‌دهد؛ چون می‌ترسد جک قاتل برای تمام‌کردن کارش به سراغ نوبادی بیاید. پس نوبادی اولین ماجراجویی‌های خود را با شناخت بهتر ارواح و دنیای کوچک گورستان شروع می‌کند. از طرفی رفته‌رفته کنجکاوی‌اش درمورد دنیای انسان‌ها نیز بیشتر می‌شود. او جسته‌وگریخته با انسان‌های معدودی آشنا می‌شود و حالا می‌خواهد این دنیای عجیب و تازه را بهتر لمس کند. او ناخواسته به پلی میان دنیای جادویی و انسانی تبدیل شده که بی‌طرفانه و عادلانه هر دو جهان را تماشا می‌کند. تماشای دنیای جادویی گورستان از چشمان نوبادی با دیدگاهی منحصر از نقاط قوتِ برجسته‌ی داستان است. گرچه ناگفته نماند که ادبیات و قلم نیل گمین مثل همیشه برترین ویژگی داستان است. بازی کلمات و داستان‌گویی وی به‌شکلی خواننده را درگیر قصه می‌کند که دل‌کندن از آن سخت می‌شود.
در نهایت می‌تواند گفت کتاب گورستان از آن دسته داستان‌هایی است که هم نوجوانان و هم والدین از خواندنش لذت خواهند برد و شاید در دوره‌های مختلف زندگی پیام‌های متفاوتی برای ما داشته باشد؛ چراکه ما هم همراه نوبادی همیشه در حال رشد هستیم. چیزی بهتر از زمان و تجربه دیدگاه ما را عوض نمی‌کند.
[1] – The Sandman
[2] – American Gods
[3] – Coraline
[4] – Good Omens
[5] – Neverwhere
[6] – The Ocean at the End of the Lane
[7] – the jungle book
[8] Jack
[9] – Nobody
[10] – Silas
